1Czcicielom trzeba stworzyć zamkniętą, w pełni kontrolowaną przestrzeń, w której będzie możliwe nieustanne utrwalanie treści doktrynalnych. Literatury musi być dużo, a na jej studiowanie poświęcać trzeba dużo czasu. Natrętna propaganda sprawia, że nie ma ani czasu, ani potrzeby na zajmowanie się czymkolwiek innym. Indoktrynacja powinna być jak najgłębsza, dlatego organizacje destrukcyjne wypracowują metody kodowania treści. Grupa posługuje się swoim własnym językiem. Slogany, powtarzane wciąż te same zwroty, nawet banały sprawiają, że treść jest podświadomie akceptowana w formie skrótu myślowego. Obciążony język, jak określił to zjawisko Robert J. Lifton, oznacza używanie zrozumiałych tylko dla grupy zbitek pojęciowych, które utrudniają samodzielne myślenie, skłaniają natomiast do postrzegania świata w kategoriach czarno-białych[1]. Język dostarcza symboli. Kształtując czyjś język, można wpłynąć na jego myśli[2]. Sekta w celu skuteczniejszego propagowania swoich treści, nie waha się dezinformować swoich wyznawców, modyfikując przytaczane cytaty lub wyrywając zdania z kontekstu, przemilczając niewygodne dla siebie fakty, czy po prostu oszukując[3].

Natrętna propaganda

Organizacja dostarcza członkom naprawdę "obfitego pokarmu duchowego"[4]: wydaje co dwa tygodnie czasopismo "Strażnica", w międzyczasie ukazuje się drugi dwutygodnik: "Przebudźcie się", oprócz tego publikuje co miesiąc wewnętrzny biuletyn "Nasza Służba Królestwa". Do tego regularnie nadchodzą z Brooklynu podręczniki, książki, broszury, ulotki.

Świadkowie Jehowy nie mają wyjścia, jeśli chcą znaleźć się w Królestwie po Armagedonie, muszą czytać publikacje Towarzystwa Strażnica, a poglądy w nich wyrażone akceptować. "Czy zdajemy sobie z tego sprawę, że nasze życie należy od przestrzegania pouczeń, które do nas docierają tym kanałem?"[5]. "Do rzeczy najważniejszych, potrzebnych do osiągnięcia dojrzałości duchowej, należy pokarm duchowy, a to oznacza, że trzeba studiować Biblię i materiały pomocnicze, których Bóg dostarcza, aby być zdolnym właściwie je rozumieć"[6]. Żeby czytelnicy nie mieli wątpliwości, które treści są obowiązujące, żaden artykuł nie jest podpisany[7]. Każdy opublikowany tekst ma więc wymiar doktrynalny, podany przez Ciało Kierownicze.

Samo czytanie i akceptowanie nie wystarczy. Trzeba jeszcze podane myśli przyswoić, bo potem na cotygodniowym studium czytelnicy zostają przepytani z posiadanej wiedzy. Na zebraniu prowadzący zadaje pytanie, które zanjduje się na końcu artykułu. Uczestnicy w domu już zaznaczyli kolorowymi zakreślaczami właściwe odpowiedzi w tekście. Na spotkaniu niektórzy zgłaszają się, żeby odpowiedzieć na zadane pytanie. Bardziej doświadczonym adeptom wolno nawet tekst sparafrazować[8]. Oddzielne, oparte na podobnym schemacie, studium poświęcone jest publikacjom książkowym. Na tłumnych zgromadzeniach, gdzie nie sposób zastosować tej metody, zaleca się robienie notatek[9]. Wiedza zostanie sprawdzona na okresowych, kwartalnych egzaminach, co prawda o wysokim poziomie trudności, za to poprzedzonych wcześniej publikowanymi rozwiązaniami, tak by Świadkowie mogli nauczyć się ich na pamięć[10].

W celu lepszej percepcji tekstów, autorzy zadbali również o kolorowe ilustracje. Zarówno rysunki malowane z wcześniej wykonanych, pozowanych zdjęć, jak i same fotografie, mają wyidealizowany, bajkowy chatrakter. Zwłaszcza często występujący Świadkowie Jehowy są jakby pozbawieni wad: zawsze uśmiechnięci, schludnie i elegancko ubrani, o nienagannych fryzurach.

Fakty, opinie, wydarzenia poprawiające wizerunek Świadków Jehowy są wyolbrzymiane i rozdmuchiwane tak, że Towarzystwo Strażnica wydaje się być najwspanialszą organizacją na świecie. Publikuje się jedynie to, co jest korzystne, natomiast fakty niewygodne pomija milczeniem. A nawet, rzeczy kompromitujące są z publikacji eliminowane w kolejnych wydaniach[11]. Jeśli zachodzi konieczność tłumaczenia się z nich, bynajmniej nie podważa to wcale świetlanego wizerunku. "Wyjaśnienia podawane przez widzialną społeczność ludu Jehowy zawierają niekiedy poprawki, które jak gdyby nawracały do punktu wyjścia, do dawniejszych poglądów. Ale w istocie rzecz ma się inaczej. Nasuwa się tu porównanie z tym, co w środowisku wodniaków bywa nazywane halsowaniem"[12].

Obciążony język

Język używany przez Świadków Jehowy jest obficie okraszony biblijnymi zwrotami, co oczywiście ma dowodzić, że i nauki i praktyki Towarzystwa Strażnica mają biblijne podstawy. Przy tym niekiedy są to określenia archaiczne, w celu nadania im bardziej szacownego charakteru. Przykłady:

  1. cezar[13] - władze świeckie
  2. pamiątka[14] -doroczne święto nawiązujące do Ostatniej Wieczerzy
  3. Babilon Wielki[15] -wszystkie religie oprócz Świadków Jehowy
  4. wina krwi[16] -dług zaciągnięty przez Babilon Wielki
  5. rózga karności[17] -sposób karania przez Boga, rodzica, starszych zboru itp.
  6. mała trzódka[18] -grono namaszczonych "duchem świętym" Świadków Jehowy
  7. ostatek[19] -jw.
  8. wielka rzesza[20] -zwykli, nie namaszczeni "duchem świętym" Świadków Jehowy

Używane przez Świadków archaizmy nie zawsze są oparte na Biblii. Styl staroświecki, często z zastosowaniem słów, które wyszły z użycia, ewentualnie słów lekko staromodnych, nadaje, podobnie jak wyżej, bardziej dostojny charakter tym zwrotom. Ponadto sugeruje się w ten sposób, że nowinkarstwo, indywidualizm, zmienność czy rozwój nie są w cenie. Przykłady:

  1. przyoblekanie nowej osobowości[21] - takiej, która podoba się Ciału Kierowniczemu
  2. Udoskonaliciel naszej wiary[22] - Chrystus
  3. zamianowanie[23] - np. na starszych zboru, nadzorców
  4. potulność[24] - ceniona przez Towarzystwo Strażnica cecha
  5. pochwycenie do nieba[25] - zabranie do nieba po Armagedonie
  6. wyrazy doceniania[26] - wyrazy uznania
  7. pokrzepianie[27] - wspieranie

Rzuca się w oczy racjonalistyczny rys stosowanych wyrażeń, by w ten sposób zalecić wyznawcom odwoływanie się do funkcji poznawczych, kosztem emocji. Kontrola sfery emocjonalnej przynosi szereg korzyści Towarzystwu Strażnica- pozwala utrzymywać dyscyplinę, mobilizować do bardziej wytężonej pracy, na zewnątrz prezentować idealnie funkcjonującą społeczność. Podobnie traktują siebie poszczególni wyznawcy. Przykłady:

  1. zrównoważony pogląd[28] - tożsamy z twierdzeniem Świadków Jehowy
  2. wymiana myśli[29] - dyskusja, rozmowa
  3. kwestia sporna[30]- spór w szczególności między Chrystusem i szatanem n/t. panowania nad światem
  4. wysokie mierniki biblijne[31] - zasady moralne Świadków Jehowy
  5. korygować[32] - wyrzec się innych pogladów niż podsuwane przez Towarzystwo Strażnica
  6. nowy system rzeczy[33] - rzeczywistość po Armagedonie
  7. zapatrywanie[34] - sądzenie, przekonanie

Zadziwiająco wiele zwrotów odnosi się do kontroli i władzy, wskazując na istotną wartość podporządkowania zwierzchnikom. Życie religijne zostaje przedstawione przez pryzmat hierarchii duchowej, gdzie najwyższe miejsce zajmuje Jehowa, a najgorszą pozycję zajmujemy my, tj. członkowie Babilonu Wielkiego. Zbawienie, ściślej przeżycie Armagedou, zależne jest od przestrzegania poleceń przełożonych. Przykłady:

  1. Ciało Kierownicze[35] - najwyższy organ Świadków Jehowy
  2. nadzorca[36] - ranga przełożonego
  3. naczelny Pełnomocnik[37] - Jezus Chrystus
  4. zwierzchnictwo[38] - Chrystusa nad zborem, męża nad żoną itp.
  5. teokratyczne kierownictwo[39]- władza duchowa Ciała Kierowniczego
  6. organizacja Jehowy[40] - wyznanie Świadków Jehowy
  7. karcenie[41] - przez Boga, rodziców lub starszych zboru
  8. kierownictwo Boże[42] - prowadzenie Jehowy

Poszczególne zwroty, niezależnie od ich ogólnej, przedstawionej wyżej, wymowy, również zawierają pewną ukrytą treść. Pozornie synonimiczne, ubarwiające tekst, określenia, w istocie kodują w umysłach dodatkowy, nieuchwytny przekaz. Przykłady:

  1. Pokarm duchowy[43]- Publikacje Towarzystwa Strażnica, które będąc pokarmem duchowym są niezbędne do życia duchowego.
  2. Z pokarmem się nie dyskutuje, można go tylko spożywać.
  3. Niewolnik wierny i roztropny[44] - Ciało Kierownicze, zarazem skromne, jak i niewolniczo posłuszne Bogu, co ma stanowić wzorzec dla zwykłych Świadków.
  4. Kanał łączności z Jehową[45] - Żeby się połączyć z Bogiem konieczny jest kanał, który to umożliwi, jest nim Ciało Kierownicze.
  5. Modlitwa wzorcowa[46] - modlitwa Pańska, która nie należy się uczyć na pamięć, a jedynie na niej wzorować.
  6. Nominalne chrześcijaństwo[47] - chrześcijanie są nominowani zapewne przez jakiegoś człowieka, Świadkowie Jehowy natomiast, jako nienominowani, pochodzą od Jehowy.
  7. Nowożytny lud Jehowy[48] - obecni wyznawcy Jehowy, w odróżnieniu od ludu starożytnego, bo Świadkowie Jehowy byli od zawsze.
  8. Nowe światło[49] - doktryna wprowadzająca zmianę w dotychczasowym systemie, nie mówi jednak o poprawce lecz czymś nowym, radosnym, wyczekiwanym. 

Dezinformacja

Ciało Kierownicze czuwa nad tym, aby niepożądane informacje na temat kluczowych wydarzeń dotyczących Świadków nie przedostały się do świadomości wyznawców Jehowy.

  1. Śmierć Franza - 22 XII 1992 umarł mając 99 lat Frederic Franz. O jego śmierci powiadomiono na łamach "Strażnicy" dopiero 15 III 1993r.[50], która wcześniej umieszczała jego nazwisko jako urzędującego prezesa, choć już przeszło dwa miesiące nie żył. Nie poinformowano o jego śmierci ani w wewnętrznym biuletynie "Nasza Służba Królestwa", ani w formie ogłoszenia w zborach. Konsternację jego przecież spodziewaną śmiercią można tłumaczyć tym, że wraz z nim wymarło pokolenie ludzi, którzy jako Świadkowie Jehowy, przeżywszy 1914 r. mieli doczekać się Armagedonu[51].
  2. Świadkowie w ONZ - Świadkowie Jehowy wycofali swą rejestrację i członkostwo z ONZ po krytyce przez brytyjski dziennik The Guardian z 2001[52], który ukazał dwulicowość Świadków Jehowy, z jednej strony wspierających ONZ, a z drugiej szkalujących ją. Organizację Narodów Zjednoczonych Towarzystwo Strażnica nazywa "'bestią barwy szkarłatnej', stanowiącą wizerunek splamionego krwią systemu politycznego podległego Szatanowi"[53]. Publikacje Świadków Jehowy nie informowały ani o rejestracji, ani o rezygnacji z ONZ.
  3. Spirytystyczna Biblia - "Chrześcijańskie Pisma Greckie w Przekładzie Nowego Świata" (Nowy Testament) czyli tzw. "Biblia Nowego Świata"[54] uwiarygodnia wiele razy swój przekład wersetami z "Nowego Testamentu"spirytysty J.Grebera[55], który napisał, że "Najważniejszą książką spirytystyczną jest Biblia"[56]. Dopiero w 1983 "Strażnica" przestała  powoływać się na przekład Grebera z 1937 r.[57].

Towarzystwo Strażnica regularnie wprowadza w ciągu lat w swoich publikacjach liczne zmiany doktrynalne, w szczególności dotyczące sposobu odczytywania symboli biblijnych pozwalających obliczyć datę końca świata, lub pokazać rzeczywistość po Armagedonie. Inne zmiany wynikają z bieżących potrzeb centrali.

  1. Wieczory i poranki (Dn 8,14) - Russell uczył, że 2300 wieczorów i poranków to okres od 454 r. przed Chrystusem do 1846 r. naszej ery.[58]. Kolejny prezes, Rutherford stwierdził, że jest to okres od 1926 do 1932r.[59]. W 1971 uznano, że to okres od 1938 do 1944r.[60].
  2. Wielki ucisk (Ap 7,14) - Najpierw nauczano, że okres ten zaczął się w 1914r., w 1918r. nastąpiła przerwa, a dokończony zostanie w Armagedonie. W 1970 r. uznano, że czas ten jeszcze się nie zaczął[61].
  3. Pokolenie 1914 (por. Mt 24,34) - w 1984 minęło 70 lat pokolenia ludzi urodzonych w 1914 r. (1914 + 70 lat z Ps 90,10) i w wtedy miał nastąpić Armagedon[62]. W 1989 r. mija sugerowany, z kolei 75-letni okres pokolenia roku 1914[63], wobec czego uwzględniono Ps 90,10 tzn. okres 80 lat[64]. W końcu "Strażnica" wycofała się oficjalnie z łączenia 1914 r. z "pokoleniem, które nie przeminie", zanim nastąpi Armagedon[65].
  4. Czasy pogan (Łk 21,24) -  do 1969 roku uczono, że skończyły się one 1 października roku 1914[66]. Potem, próbowano dopasować datę do wybuchu I wojny światowej, ustalając koniec "czasów pogan" na 1 sierpnia[67]. W 1931 r. powrócono do 1 października[68], a w 1970 r. przesunięto na ok. 4/5 października[69]
  5. Piramida Cheopsa - Russell próbował obliczać datę końca świata na podstawie różnych pomiarów egipskiego zabytku[70]. Następcy jednak odrzucili "Biblię w Kamieniu"[71].
  6. Znaki na niebie (Łk 21,25) - to samoloty, sterowce, statki i satelity używane od 1914r.[72], by później uznać, że te "znaki" są jeszcze przed nami[73].
  7. Owce i kozły (Mt 25,31-46) - Sądzenie ludzi przez Chrystusa uważano, że następuje od 1914 r., ale potem stwierdzono, że zacznie się w przyszłości, w Armagedonie[74].
  8. Jonadabowie (2Sm 13,3) - Russell uważał, że Żydzi będą stanowić osobną klasą ziemską, Rutherford początkowo się z poprzednikiem zgadzając, pogląd ten potem odrzucił[75]. Wprowadził w ich miejsce tzw. Jonadabów[76], którzy początkowo nie byli Świadkami Jehowy, ale od 1942 roku utożsamiono ich z "drugimi owcami" (J 10, 11.16), należącymi już do organizacji[77].
  9. Wielki Jubileusz (Kpł 25,10) - miał nastąpić zanim przeminie pokolenie roku 1914[78], jednak uznano, że zaczął się już w 33r. po Chrystusie[79].
  10. Zaślubiny Baranka - miały trwać od 1918r.[80], w końcu przesunięto ten fakt na po Armagedonie[81].
  11. Królowie (Dn 11) - Russell uznawał, że królem północy jest Anglia, a południa Egipt[82]. Potem północą rządziły Niemcy i blok komunistyczny[83], a władcą południa Wielka Brytania i "anglo-amerykańska potęga"[84]. Po rozpadzie ZSRR "Strażnica" musiała stwierdzić, że nie wie kto jest królem północy[85].
  12. Aniołowie (Rdz. 6,2) -  Nauczano, że niektórzy aniołowie, o których tu mowa, będą żyli, po Armagedonie[86], potem, że będą zniszczeni[87], 10 lat później wrócono do myśli, że aniołowie będą żyć[88], by w końcu opowiedzieć się za ich zniszczeniem[89].
  13. Gwiazda (Ap 8,10) - najpierw podawano, że to Kalwin[90], potem szatan[91], a dziś mówi się o odstępcach[92].
  14. Wiatry (Ap 7,1) - to były potęgi szatana[93], a dziś naucza się, że to wyroki Jehowy[94].
  15. Niewolnik wierny i roztropny (Mt 24,45) -najpierw określano tak Russella[95], potem grono pomazańców Świadków Jehowy[96]. Po latach "Strażnica" nazwie ich "Kanałem Jehowy do informowania i utrzymania łączności"[97], a nawet "Kanałem umożliwiającym zrozumienie Biblii"[98]

Tomasz Czyżewski

Wspólnota wkłada dużo wysiłku by swoich cżłonków poddać ścisłej kontroli.



[1] Lifton R.J., Tought Reform and the Psychology of Totalism, New York 1961, por. Hassan S., Jak uwolnić się od manipulacji psychicznej w sekcie, Łódź 2001, s.53.

[2] Hassan S., Psychomanipulacja w sektach, Łódź 1999, s.97.

[3] Hassan S., Jak uwolnić się od manipulacji psychicznej w sekcie, Łódź 2001, s.62-63.

[4] Strażnica, nr 15/92, s.9-10.

[5] Strażnica, nr 10/64, s.3.

[6] Strażnica, nr 13/63, s.11.

[7] ?Od roku 1946 obowiązuje ogólna zasada, by w literaturze Towarzystwa Strażnica nie kierować uwagi na żadnego indywidualnego redaktora?, a w odnośniku (*) dodano: ?W krajach, gdzie wymaga tego prawo, wymienia się jednak miejscowego przedstawiciela Towarzystwa jako redaktora odpowiedzialnego?. - Świadkowie Jehowy głosiciele Królestwa Bożego, Nowy Jork 1995, s.146.

[8] Delporte Ch., Świadkowie Jehowy. Ofiary mówią, Warszawa 2003, s.275.

[9] Nasza Służba Królestwa, nr 5/92 s. 4., Nasza Służba Królestwa, nr 6/91 s.5-6.

[10] Marzec Z, Metody działania i przyczyny sukcesów Świadków Jehowy, Kraków 2000, s.74-80.

[11] Szerzej na ten temat zob. niżej w punkcie ?Dezinformacja?

[12] Strażnica, nr 18/82, s.19.

[13] Największy ze wszystkich ludzi, Nowy Jork 1991, s.108.

[14] Prowadzenie rozmów na podstawie Pism, Nowy Jork 1991, s.228.

[15] Prowadzenie rozmów na podstawie Pism, Nowy Jork 1991, s.37.

[16] Wspaniały finał Objawienia bliski!, Nowy Jork 1993, s.207.

[17] Przebudźcie się!, nr 17/92, s.26-27.

[18] Największy ze wszystkich ludzi, Nowy Jork 1991, s.78.

[19] Prowadzenie rozmów na podstawie Pism, Nowy Jork 1991, s.243.

[20] Zjednoczeni w oddawaniu czci jedynemu prawdziwemu Bogu, Nowy Jork 1989, s.104.

[21] Strażnica, nr 15/91, s.18.

[22] Strażnica, nr 20/94, s.13-14.

[23] Wspaniały finał Objawienia bliski!, Nowy Jork 1993, s.136.

[24] Strażnica, nr 24/93, s.8-10.

[25] Prowadzenie rozmów na podstawie Pism, Nowy Jork 1991, s.243.

[26] Strażnica, nr 17/94, s.15-16.

[27] Strażnica, nr 12/2010, s.5.

[28] Strażnica, nr 21/92, s.18.

[29] Strażnica, nr 14/94, s.13-14.

[30] Prowadzenie rozmów na podstawie Pism, Nowy Jork 1991, s.335.

[31] Strażnica, nr 12/93, s.22.

[32] Prowadzenie rozmów na podstawie Pism, Nowy Jork 1991, s.351.

[33] Strażnica, nr 24/91, s.12.

[34] Strażnica, nr 21/61, s.6.

[35] Strażnica, nr 21/94, s.29.

[36] Nasza Służba Królestwa, nr5/94, s.1.

[37] Strażnica, nr 2/91, s.15-17.

[38] Wspaniały finał Objawienia bliski!, Nowy Jork 1993, s.33.

[39] Strażnica, nr 23/94, s.12.

[40] Strażnica, nr 21/91 s.30.

[41] Strażnica, nr 14/94, s.18-19.

[42] Strażnica, nr 8/94, s. 4.

[43] Strażnica, nr 15/92, s.9?10, por. Strażnica, nr 24/72, s.5; Strażnica, nr 1/94 , s.25; Strażnica, nr 19/94, s.8.

[44] Strażnica, nr 13/94, s.11.

[45] Strażnica, nr 19/94, s.8.

[46] Strażnica, nr 18/91, s.7-8.

[47] Strażnica, nr 7/72, s.10.

[48] Strażnica, nr 24/98, s.12.

[49] Strażnica, nr 10/94, s.15.

[50] Strażnica, nr 6/93, s.31-2; por. nr 5/93, s.2.

[51] Strażnica, nr 12/70, s.13.

[52] The Guardian z 8.10.2001, s.1.

[53] Człowiek poszukuje Boga, Nowy Jork 1994, s.370.

[54] New World Translation of the Greek Scriptures, Nowy Jork 1950. w innych językach wyd. od 1963 r. Świadkowie Jehowy głosiciele Królestwa Bożego, Nowy Jork 1995, s.611.

[55] np. Strażnice: nr 21/77, s.24; nr 4/79 s.24; Słowo - Kogo miał na myśli apostoł Jan?, Nowy Jork 1965, s.5; por. Strażnica, nr 22/83, s.24.

[56] Co Pismo święte mówi o 'życiu pozagrobowym'? Nowy Jork 1958, s.78-9 par.137 (ang.1955), po raz pierwszy wspomina o Greberze.

[57] Strażnica, nr 22/83, s.24.

[58] Russell C.T., Wykłady Pisma Świętego, t. III: Przyjdź Królestwo Twoje, Pittsburgh 1919, s.108-24; Russell C.T., Dokonana Tajemnica, Nowy Jork 1917, 1925, s.194.

[59] Rutherford J.F., Bogactwo, Nowy Jork, 1936, s.272; Bądź wola twoja na ziemi, Nowy Jork ok. 1961, rozdz.9.

[60] Strażnice: nr 6/72, s.14-6; nr 15/83, s.13-4.

[61] Strażnica, nr 4/94, s.17-8 por. nr 9/99 s.16, gdzie piszą, że ogłoszono to na kongresie w 1969 r.

[62] Strażnica, nr 5/68, s.4; por. nr 11/97, s.28; patrz też 1994.

[63] Przebudźcie się!, nr 8/88, s.14

[64] Strażnica, nr 16/89, s.14 por. nr 11/97, s.28.

[65] Strażnica, nr 21/95, s.10-21 i 31, por. nr 9/97 s.29; nr 11/97 s.28; nr 15/97 s.12; nr 1/2000 s.10.

[66] Strażnica, nr 16/68, s.3; Strażnica, nr 3/69, s.5.

[67] Strażnica, nr 23/22, s.36.

[68] Strażnica, nr 23/51, s.11.

[69] Strażnica, nr 6/72, s.7, por. Strażnica nr 13/80, s. 9. Szerzej zob.: Andryszczak P., Czasy pogan, www.piotrandryszczak.pl/arty/polemiki/czasyPOGAN.DOC

[70] Por. Świadkowie Jehowy głosiciele Królestwa Bożego, Nowy Jork 1995, s.201, 162-ilustracja; Strażnica, nr 1/2000, s.9-10.

[71] Świadkowie Jehowy głosiciele Królestwa Bożego, Nowy Jork 1995, s.201, 162-ilustracja; Strażnica, nr 1/2000, s.10, 19.

[72] Strażnica, nr 2/89, s.6-7; por. Prowadzenie rozmów na podstawie Pism, Nowy Jork 1991, s.77.

[73] Strażnica, nr 4/94, s.19-20; Skorowidz do publikacji Towarzystwa Straznica, 1986-1995, Nowy Jork 1997, s.71.

[74] Strażnica, nr 20/95, s.19-28 por. nr 15, 1997 s.12; Czego wymaga od nas Bóg?, s.13.

[75] Strażnica, nr 10/95, s.19-20; Świadkowie Jehowy głosiciele Królestwa Bożego, Nowy Jork 1995, s.141; por. Wspaniały finał Objawienia bliski!, Nowy Jork 1993, s.118.

[76] Strażnica, nr 13/95, s.15; nr 4/98, s.19-20.

[77] Świadkowie Jehowy głosiciele Królestwa Bożego, Nowy Jork 1995, s.83.

[78] Strażnica, nr 22/78, s.22-4.

[79] Strażnice nr 3/87, s.19; nr 10/95 s.24.

[80] Strażnice: nr 5/70, s.28; nr 15/85, s.15.

[81] Wspaniały finał Objawienia bliski!, Nowy Jork 1993, s.277.

[82] Russell C.T., Wykłady Pisma Świętego, t. III: Przyjdź Królestwo Twoje, Pittsburgh 1919, s.39; Stworzenie, s.332.

[83] Strażnica, nr 21/93,  s.14 i 16.

[84] Strażnica, nr 21/93, s.14.

[85] Strażnica, nr 21/93, s.21, por. Pilnie zważaj na proroctwa Daniela!, Nowy Jork 1999, s.281.

[86] Russell C.T., Co Pismo Święte mówi o spirytyzmie, Nowy Jork 1897, s. 119-124; por. Co kaznodzieja Russell odpowiadał na zadawane jemu liczne pytania, Nowy Jork 1947, s.8-11.

[87] Rutherford J.F., Wyzwolenie, Nowy Jork 1926, s.35.

[88] Rutherford J.F., Aniołowie, Nowy Jork 1934, s.11-13; Rutherford J.F., Bogactwo, Nowy Jork, 1936, s.91.

[89] Strażnica, nr 8/74, s. 24. Szerzej na temat aniołów z Rdz 6,2: Lewandowski J., Czy Strażnica jest kanałem łączności między Bogiem, a ludźmi? 2002, http://www.effatha.org.pl/sekty/baza/jl.htm

[90] Russell C.T., Dokonana Tajemnica, Nowy Jork 1917, s.178.

[91] Światło, t. I, Nowy Jork 1930, s.126.

[92] Wspaniały finał Objawienia bliski! Nowy Jork 1993, s.136-7.

[93] Światło, t. I, Nowy Jork 1930, s.85.

[94] Wspaniały finał Objawienia bliski!, Nowy Jork 1993 s.113.

[95] Świadkowie Jehowy głosiciele Królestwa Bożego, Nowy Jork 1995, s.626.

[96] Strażnica, nr 3/95, s.12.

[97] Strażnica, nr 11/61, s.1 i 11.

[98] Strażnica, nr 19/94, s.8.

Share on Facebook

Loading

Znajdź nas na facebook'u